GENÇLERİN PSİKOLOJİK İYİLİK HALİNİ DESTEKLEMEK
6 dakika okuma süresi
Başvuru oluşturuluyor,
lütfen bekleyiniz..
Yakınlarımız, arkadaşlarımız, birlikte çalıştığımız kişiler, partnerlerimiz ile ilgili bir şeyler yolunda gitmediğinde bunu fark ederiz. Örneğin; aniden öfkelendiğinde, “nasılsın” sorusuna rağmen beden diliyle farklı bir mesaj verdiğinde veya arkadaşlarıyla buluşma sıklığının azaldığını gözlemlediğimizde.
Zorlu yaşam koşulları ile başa çıkma noktasında bireyin bu süreci nasıl ele aldığı psikolojik olarak iyi olma kavramı ile tanımlanmaktadır. Bireyin kendisi hakkında olumlu duygulara sahip olması ve kişisel sınırlarının farkında olması psikolojik iyi olmayı destekler.
Tanıdığımız bir gençte dikkatimizi çeken davranış değişiklikleri, psikolojik iyi olma hali ile ilgili değişikliklerin habercisi olabilir ve bu konuda nereden ve nasıl yardım alabileceğine ilişkin desteğe ihtiyaç duyabilir.
Gençlerin psikolojik iyi oluş halini destekleme hakkında bilgi sahibi olmak da konuşmayı başlatmak kadar önemlidir. Psikolojik iyi oluş kavramını tanımak, gördüğümüz işaretleri anlamlandırmamıza ve bu durumla ilgili bir konuşma başlatmamıza yardımcı olabilir.
Psikolojik iyi olma halini ve özelliklerini, pozitif psikoloji alanında çalışan Carol Ryff (1989) en kapsamlı şekilde tanımlayan psikologlardandır. Gelin şimdi Ryff’in (1989) tanımlamasına bir bakalım:
Bireyin kendini kabul etmesi ve kendiyle barışık olması; bireyin kendisini olumlu algılaması, kendisini iyi veya kötü bütün yönleriyle kabul etmesi. Örneğin: ‘’Evet, hata yaptım ve bu normal. Önemli olan ders çıkarmak ve ilerlemek."
Diğerleriyle olumlu ilişkiler içinde olması. Örneğin şöyle sözler duyar: ‘’Seninle vakit geçirmek her zaman keyifli. Kendimi anlaşılmış hissediyorum ve bu bana çok iyi geliyor."
Özerk düşünebilmesi ve davranabilmesi; kişinin kendi kararlarını alabilmesi, standartlarını geliştirmesini, hayatını bu standartlar doğrultusunda düzenlemesi. Örneğin: ‘’Bu kararı almak zor ama kendi hedeflerim doğrultusunda hareket etmeliyim."
Çevresel hakimiyet yani bireyin istek, değer ve ihtiyaçlarına göre çevresini düzenleyip, çevresine adapte olması ve çevresindeki olanakları iyi değerlendirmesi. Örneğin şöyle sözler duyar: "Yeni bir duruma uyum sağlamak konusunda çaba gösteriyorsun."
Yaşamında bir amaç ve anlam arayışının olması; bireyin hayatının bir anlam içermesi ve hedeflerine ulaşma gayreti. Örneğin şöyle sözler duyar: ‘’Projede gönüllü olarak yer almanı gerçekten takdir ediyorum."
Tüm bu alt başlıklar ele alındığında psikolojik iyi oluş düzeyi yüksek olan insanların kendileriyle barışık, insan ilişkileri besleyici, özsaygıları yüksek, öğrenme ve gelişmeye açık, stresle başa çıkma becerileri yüksek, amaçları olan ve kendi yaşamlarında bir anlam bulan insanlar olduğunu söylemek mümkündür.
Kişinin iyi oluş haline ilişkin farkındalık sahibi olabilmesi için kendi duygu, düşünce ve davranışlarını gözlemlemeye başlaması gerekir. Hangi durumlarda kaygılanıyoruz? Bu duygu ve durumlarla nasıl başa çıkmayı seçiyoruz? Bu açıdan baktığımızda aslında psikolojik iyi oluşun temelinde kişinin gerçek benliği ile uyumlu yaşama becerisi yani öz farkındalığı bulunuyor.
Yoğun programlar, zaman kısıtlamaları ve değişken ruh halleri, zor konuları açmak için doğru zamanı bulmayı imkânsız hale getirebilir, ancak unutulmamalıdır ki; mükemmel zaman yoktur ve bu tek seferlik bir konuşma değildir. Günlük hayatın akışında yapılan küçük paylaşımlar, özellikle tutarlı ve sürekli bir şekilde gerçekleştirildiğinde bağ kurmak ve destek sağlamak için çok önemli olabilir. Öte yandan gençlerle kendini nasıl hissettiği hakkında bir konuşma başlatmak zor olabilir. Bunun nedeni, ihtiyaç duyabileceğimizi düşündüğümüz bilgilere sahip olmadığımızı hissetmemiz veya konuşmayı nasıl başlatacağımız konusunda kendimize güvenmememiz olabilir.
Psikolog Büke Kenan gençlerin psikolojik iyi olma halini desteklemek için bakım verenlerin nasıl konuşması gerektiğine ilişkin şu bilgileri aktarıyor.
Gelin konuşmayı başlatmak için faydalı olabilecek ipuçlarına birlikte göz atalım:
Konuşmaya nasıl başlayacağımızdan emin değilsek, gencin nasıl tepki vereceği konusunda endişeliysek veya bu konuda yeniysek, dürüst bir başlangıç buzları eritmemize yardımcı olabilir. "Bunun hakkında konuşmak benim için zor ve nasıl başlayacağımdan emin değilim ama seninle konuşabilmek istiyorum, yüksek sesle söylemesi zor olanlar hakkında bile.’’
Sohbeti başlattıktan sonra doğrudan konuya girebiliriz: "Bunun hepimiz için zor bir zaman olduğunu biliyorum ve yardıma ihtiyacın olan her konuda seni destekleyebileceğimden emin olmanı istiyorum. Nasıl hissettiğin hakkında konuşmak ister misin?"
Gençlerin zorlandığı ve konuşmayı reddettiği durumlarda da anlayışla karşılanacağını bilmesi ve hazır olma hızına saygı gösterilmesi, ihtiyaç duyduğunda ve hazır hissettiğinde destek için bize anlatması açısından güven verir. Gizliliği korumak gençler için önemlidir ve bu durum ihlal edildiğinde yaşanan hayal kırıklığı gelecekte neleri paylaşacaklarını gözden geçirmelerine neden olur.
Pek çok genç, bir etkinlik sırasında zor konular hakkında konuşmayı daha kolay bulabilir. Bu durum üzerlerinde hissettikleri baskıyı azaltır. Birlikte yemek yaparken ya da bir yürüyüş sırasında hareketsiz oturmak veya sürekli göz teması kurmak gerekmediğinden bu durum sessizlikleri daha rahat hale getirebilir.
Özellikle aile içerisinde sık sık konuştuğumuz bir konu değilse, konu hakkında konuşma isteğimizi fark edebilmesi ve sorduğumuz soruları düşünmesi için ona zaman vermeliyiz. Konuşma sırasında rahatsız olduğumuz için sessizliği bölmek aslında gencin düşüncelerini paylaşmasını engelleyebilir. Ona birkaç dakika verip ardından konuşmanın ne kadar zor olduğunu kabul etmek için onun hazır olduğu anı takip edebiliriz.
Yakın ilişkide olduğumuz bir gence iyi olup olmadığını sormak, aramızdaki bağın güçlenmesine yardımcı olur. "Ben iyiyim" yanıtıyla konuşmayı bitirse bile, ona destek olmak için orada olduğumuz mesajını alması yararlı olabilir. Eğer gençte bazı değişiklikler fark edersek, bunun üzerine açıkça konuşmak en iyisi olabilir. "Son günlerde genel halinde bir farklılık dikkatimi çekiyor; seni üzgün ve kaygılı görüyorum. “Bu konuyu konuşmak ister misin?” diye sorarak onunla konuşmak için açık olduğumuz mesajını iletebiliriz. “Ne” ve “nasıl” gibi açık uçlu sorularla duygu ve düşüncelerini anlatmasına destek olabiliriz. “Böyle hissetmene/ düşünmene ne (ler) neden oldu?” gibi sorularla konuşmayı daha derin bir noktaya taşıyabiliriz.
Gencin yaşadığı sıkıntının tamamen geçmesini sağlayamayabiliriz ancak ne yaşadığı hakkında paylaşımda bulunmak bile onun için son derece önemlidir. İyi haber şu ki, bu düşünceleri bizimle paylaşıyor! Bu da onun yardıma açık olduğu ve bizim de çözüm yolları bulmasında ona yardımcı olabileceğimiz anlamına geliyor.
Gençler için kendilerini iyi hissetmediklerinde duygularını kelimelerle ifade etmek onlar için zor olabilir. Bu nedenle basit bir kontrolle başlamak bize yardımcı olabilir. Şu şekilde sormayı deneyebiliriz: "Birden 10'a kadar bir ölçekte, 10 “gerçekten iyi olduğunu” ve 1 “yataktan kalkıp okula gitmekte bile zorlandığını” gösteriyor. Şu anda kendini kaç hissediyorsun?” Bu, onunla her gün nasıl hissettiği hakkında konuşabilmemizin anahtarı olabilir.
Kendisini 8 ile 10 arasında derecelendirirse; bunun nasıl bir his olduğunu ve hayatında hangi olay veya durumların o noktada kalmasını sağladığını konuşabilirsiniz. Kendisini 5 ile 7 arasında derecelendirirse; “Kulağa bazı günler diğer günlerden daha iyi hissediyorsun gibi geliyor ve aynı zamanda şu anda bazı zorluklar yaşadığını biliyorum. Bunu anlayabiliyorum. Şu anda desteğe ihtiyacın var mı?” diye sorabiliriz. Kendini 1 veya 2 olarak değerlendiriyorsa, destek alabileceğini düşündüğümüz alternatifleri onunla paylaşmayı düşünebiliriz.
Üniversitelerin Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik birimleri, gençlerin endişelerine odaklanarak depresyon, kaygı, stres, özsaygı, ilişki sorunları, aile sorunları, yeme bozuklukları gibi birçok farklı psikolojik soruna çözüm sunabilirler. Gençler, henüz bize bahsetmedikleri gelecek kaygısı veya akran zorbalığı gibi pek çok şey ile başa çıkmaya çalışıyor olabilirler.
Hepimiz zor zamanları atlatmak için ihtiyacımız olan desteği hak ederiz. Bazen bu, profesyonel ruh sağlığı desteği olabilir. Belki sadece konuşacak birini istiyor, belirli bir hedef üzerinde çalışıyor veya ilişki sorunları ile başa çıkmakta zorlanıyor olabilir. Onu yardım almaya motive etmek ve bunun son derece normal olduğunu hissettirmek önemlidir. “Hangi sorunla başa çıkmaya çalışıyor olursan ol bil ki bu konuda yalnız değilsin. Destek alabileceğin pek çok seçenek var. İhtiyacın olduğunda ve hazır hissettiğinde birlikte bir uzmana danışabiliriz.”
Günlük yaşamın bir parçası olarak nasıl oldukları, günlerinin nasıl geçtiği ve akıllarında neler olduğu hakkında konuşmak, yakın ilişkide olduğumuz gençlere onlarla ilgilendiğimizi ve onları her zaman dinlemek istediğimizi gösterir.
Destekleyici olsa da gençlerin zorlandıkları konular ile ilgilenmek birçoğumuz için yorucu olabilir. Onları en iyi şekilde desteklemek için oksijen maskesini önce kendimize takmamız gerekebilir. Gençlerin ruh sağlığıyla ilgilenme konusunda kendimizi yeterli hissedebilmemiz için kendi psikolojik iyi oluş halimize öncelik vermemiz ve ihtiyaç duyduğumuzda destek almamız önemlidir.
